Tüzel Kişi Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Tüzel kişi, hukuk alanında birçok kişinin ya da malın toplamıyla ortaya çıkan ve tek kişi sayılan oluşum. Belirli amaç doğrultusunda bireylerin ve emtia topluluğunda bağımsız örgütlenmiş ve farklı hakları bulunan, borç ya da alacak edinebilir yapı niteliğini taşır. Bunu özetleyecek olursak bireylerin belirli amaçlar için oluşturulan dernek vakıf ve şirket gibi kurumlar tüzel kişilik olarak kabul edilir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Personel Alımı Yapacak

Tüzel Kişilik Özellikleri Nelerdir?

Tüzel kişiler bazı temel özelliklere sahiptir. Bu kapsamda genel olarak özellikleri şu şekildedir:

• Gerçek birey olmadıkları için gerçek kişi olarak işlem görülür.
• Hukuki olarak kabul edilmesi sebebiyle hak ve borç sahibi olma hakkına sahiptir.
• Kendilerini oluşturan üyeler temsilciler ve ortaklardan bağımsızdır

Tüzel Kişi Türleri Nelerdir?

Tüzel kişi, farklı amaçlar ve yapılara göre iki farklı türde ele alınmaktadır. Bunlar ise kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişileri.

Kamu Hukuku Tüzel Kişileri

Kamu hukuku tüzel kişileri, kamu hukuk kurallarında kurulan ve bu kurallara göre faaliyet gösterme yetkisi bulunan tüzel kişilerdir. Temel özellikleri şu şekildedir:

• Kamu gücü olarak nitelendirilir ve üstün yetkilere sahiptir
• Kanunla kurulan ve kanunla varlıklarına son verilir
• Kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla şekillenir.

Kamu hukukunda tüzel kişiler kendi içinde iki gruba ayrılır. Buna göre:

• Mal topluluğu olan kamu tüzel kişileri
• Kişi topluluğu olan kamu tüzel kişileri

Yukarıda yer alan grubun 1.si hukukta kamu idareleri şeklinde alınmış olan il özel idareleri, köy, belediyeler ve mahalli idarelerdir. 2. Grup ise TÜBİTAK, üniversiteler ve TRT hini kamu hukuk kurallarına göre tüzel kişilerdir.

Özel Hukuk Tüzel Kişileri

Özel hukuk tüzel kişileri, özel hukuk kuralları çerçevesine göre kurulan ve bu kurallar doğrultusunda faaliyet yürütürler. Temel özellikleri ise şu şekildedir:

• Üstün yetkilere sahip olmayan ve eşitlik ilkesine tabi olanlar
• Kendilerini kurmuş olan gerçek kişilerin serbest iradeye göre kurulan ve onların iradesiyle sona erdirilmesini kapsar
• Kar elde etmek amacıyla, hayır etmek amacıyla bireysel menfaatlerin gerçekleştirilmesi amacıyla oluşturulur.

Tüzel kişileri örneklendirecek olursak

• Özel hukuk tüzel kişiler: Vakıf, dernek ya da şirket gibi özel amaçlar için kurulan kuruluşlar
• Kamu hukuk tüzel kişiler: Belediyeler, üniversite ve devlet gibi kamu hizmeti sunan kuruluşlar.

Tüzel Kişi Oluşum Şartları Nelerdir?

Tüzel kişi oluşum şartlarında tüzel kişilik türlerine göre değişkenlik göstermektedir. Özellikle kamu tüzel kişiliklerinde kanun koyucu idare beyanına ihtiyaç duyar. Cumhurbaşkanlığı kanunları ya da kararnamesine göre kam tüzel kişileri ortaya çıkar. Özel hukuk tüzel kişilerde emtia ve insan topluluklarında irade gösterilerek tüzel kişi oluşturmak amacıyla bir araya gelmesi sonucunda oluşur.

Tüzel Kişi Nasıl Oluşur?

Tüzel kişi oluşumunda belirli prosedüre göre işlem gerçekleştirilir. Genel olarak tüzel kişi oluşumu şu şekildedir:

• Kuruluş amacı: Tüzel kişi kurulmasının amacı net şekilde belirlenmelidir.
• Kurucuların belirlenmesi: Tüzel kişi kuracak olan bireyler ya da kurumların belirlenmesi gerekmektedir. Tek başına bir şahıs şirketi kurularak tüzel kişilik sahibi olabilirsiniz.
• Ana Sözleşme: Tüzel kişi, tüzel kişiliğe sahip ortakların faaliyetlerini düzenleyerek ana sözleşmeyi hazırlar.
• Resmi Kayıt ve Tescil: Gerekli resmi kurumlara başvuru yapılarak tüzel kişiler tescil edilir.

Tüzel Kişi Oluşumu İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Tüzel kişinde kanunlara göre oluşturulan tüzel kişilikleri hariç olursa:

• Dernekler Türk medeni Kanunundaki 59. Maddesine göre kuruluş bildirimleri, dernek tüzüğü ve gerekli belgeleri yerleşim yerlerinin en büyük mülki amirine verdikleri an tüzel kişilik kazanır
• Vakıflar, Türk medeni kanununda yer alan 102. Maddesine göre resmi senet ya da ölüme bağlı tasarrufa tabi tutulur.

Tüzel Kişi Hak ve Yükümlülükleri Nelerdir?

Tüzel kişiler, Türk Medeni kanunlarına göre insana özgü haklara ek olarak bütün hakların sahibidir. Buna göre sosyal kişilikler değerleri de ele alınır. Bu kapsamda toplum içinde saygınlık, gizlilik hakları ve özel alanlara ek olarak ticari itibarları da bulunmaktadır.

Tüzel Kişi Hakları Nelerdir?

Tüzel kişiler sahip oldukları genel hakları hak arama hürriyetleri ve sözleşmeleri, hak arama ve mülkiyettir. Bunlara ek olarak:

• Faaliyet gösterme hakkı: Tüzel kişiler kuruluş amaçlarına göre faaliyet gösterir.
• Dava Açma Hakkı: Tüzel kişiler kendi adlarına dava açma ve dava etme hakkına sahiptir.
• Sözleşme Yapma Hakkı: Tüzel kişiler kendi adlarına sözleşme yapma hakkına sahiptir.
• Mal Varlığı Edinme: Tüzel kişiler mal varlığı edinme ve mal varlıklarını yönetme hakkına sahiptir.

Tüzel Kişi Yükümlülükleri Nelerdir?

Tüzel kişiler sahip oldukları temel yükümlülüklerine bakacak olursak:

• Çalışan hakkı: Tüzel kişiler, çalışanların haklarını korumak ve gerekli durumlarda sosyal güvenlik yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdür.
• Vergi Yükümlüğü: Tüzel kişiler, faaliyetlerine göre vergi ödemekle yükümlüdür.
• Faaliyet Raporlama: Tüzel kişiler, belirli dönemlerde faaliyet raporlarını hazırlamak ve ilgili kurumlara sunmakla yükümlü.
• Hukuki Sorumluluk: Faaliyetlerine göre doğal hukuki sorumlulukları yerine getirmekle yükümlüdür.

Gerçek Kişi ve Tüzel Kişi Arasındaki Farklar Nelerdir?

Gerçek kişi ve tüzel kişi arasındaki farklar şu şekildedir:

• Gerçek kişiler bireysel, tüzel kişiler ise kurumsaldır.
• Gerçek kişiler kendilerini temsil ederken tüzel kişiler temsilciler tarafından temsil edilmektedir.
• Gerçek kişiler doğumdan ölümüne kadar, tüzel kişiler ise kuruluşlardan başlayarak kapanış ya da iflasa kadar devam eder.
• Gerçek kişiler tüzel kişilerin sahip oldukları kurumsal haklara sahip değildir. Ancak tüzel kişiler gerçek kişilerin bazı haklarına sahip olurlar.

Buna göre tüzel kişiler sosyal ve ticari amaçlarla hizmet doğrultusunda kurulan topluluklardır. Buna ek olarak gerçek kişiler gerçek bireydir. Tüzel kişilerse kendi başlarına borçlanma ya da alacaklı konumlarını üstlenmez, gerçek bireylerde kendi iradeleriyle yapılan bütün davranışlardan sorumludur.